Żydów z poza getta z Polakami łączył tylko handel. Mieliśmy koleżanki i kolegów żydówki. Klasa była normalna, nie widzieliśmy różnic między nami, Polakami a naszymi kolegami, koleżankami Żydami. Inaczej było tylko na religii, gdy Żydów brał rabin. Tylko wtedy cała klasa nie była w komplecie, poza tą lekcją, trzymaliśmy się wszyscy razem.
Stosunki między Polakami a Żydami były dobre, nikt nie odczuwał różnicy bo przecież Żydzi ci, byli polskimi żydami, od lat zamieszkałymi w Polsce.Tu nawet nie chodzi o tolerancje. Żydzi i Polacy to ten sam naród. Inną mamy religię, innymi językami mówimy, ale jesteśmy razem, to ten sam naród. Gdy wybuchły antyżydowskie zamieszki studenckie, do nas do szkoły przez kogoś doszła ta wiadomość. Mieliśmy wtedy po 10, 9 lat. Ktoś wpadł na pomysł, że i my musimy Żydom kawał jakiś zrobić. Hertzfelda wsadzili rówieśnicy w szatni do wiklinowego kosza, służącego do przenoszenia śniadania i zanieśli go na 3 piętro. On tam siedział cicho, po dwóch lekcjach wyjęli go z tego kosza. Gdy przyszedłem do domu tego dnia, jak zwykle matka pyta się mnie co w szkole. Zauważyła u mnie, że minę miałem jakąś dziwną. Opowiedziałem mojej matce, co się stało. Na to ona mi: wiesz, ten, tamten to syn szewca, stolarza, ale ty, z domu inteligenckiego! Najwyższy, najsilniejszy w klasie i nic nie zrobiłeś, tak stałeś i patrzyłeś, jak oni go zamykają do tego kosza? Nie pomogłeś temu biednemu chłopakowi? Nie stanąłeś w jego obronie? No nie, odpowiedziałem. Ona odpowiedziała tylko tyle : wstyd, wstyd mi za ciebie. To było przeszło 70 lat temu, a ja do dziś to pamiętam.
RELATIONSHIP BETWEEN JEWS AND POLES BEFORE THE SECOND WORLD WAR
The thing that joined Jews out of the ghetto and Poles was trade. We had many Jewish friends. In school, our class was normal. We have not seen deffernces between us, Polish students and our friends Jews. Only on religion lessons Jews were taken by rabbi. Apart from this, we were always all together. The relationship between Poles and Jews were good, oone felt the difference, because those Jews, were Polish Jews who for years lived in Poland. It was not about toleration. We are just the same nation. We only speak in defferent languages, we have other religion, but still we are together the same nation. When antijewish riots started, the information come to us. We were nine maybe ten yoeras old. Someone came to the idea what we also have tomake a joke to our Jewish people in the school. My friends put Hertzfeld in the basket whosch was used for redistributing breakfast, and took him on the third floor. He stayed there silenced for two hours and then they have released him. When I came back home that day, my mother asked me about news from school. She also recognised that I am a bit moody. I have told her about what had happened in school. Then she asked me: „You the highest and the strongest in the class, you had done nothing when they put him into that basket? You stayed calmly silenced and did not defend him?" I answered no, so she replied:„I am so ashamed of you". It was almost seventy years ago, but I still remember it.
LES RELATIONS ENTRE LES JUIFS ET LES POLONAIS
Les Juifs qui habitaient en dehors du ghetto et les Polonais associaient que les échanges commerciaux. On a eu des copains et copines Juifs. La classe était normale, on ne voyait pas de différences entre nous, Polonais et les Juifs. la seule différence à l’école c’était la religion, quand le rabbin prenait les Juifs pour leur apprendre le judaisme. C’etait le seul moment quand la classe n’était pas entière, autrement, on se tenait toujours ensemble. Les relations polono-juives étaient bonnes, personne sentait la différence parce que ces Juifs-ci étaient des Juifs Polonais, habitant en Pologne depuis des siècles déjà. Ce n’est meme pas de la tolérance qu’on parle ici. Les Juifs et les Polonais c’est la meme nation. On a une différente religion, on parle les différentes langues, mais on habite, on vie ensemble dans le meme pays. Quand les embrasements anti-juives se sont dechainés, à notre école est venu l’information le lendemain matin. On a eu 9, peut etre 10 ans à ce temps là. Quelqu’un est tombé sur l’idée de faire une blague aux Juifs. Quelques copains d’Hertzfeld, un Juif, l’on mit dans un panier pour transporter le dejeuner, et l’on ammené au 3ème étage. Il n’osait meme pas marmurer, après 2 heures de lecon ils ont ouvert le panier et Hertzfeld s’est échappé. Quand je suis venu à la maison, ce jour là, ma mère m’a demandé si ca allait bien à l’école. En voyant mon humeur bizzarre, elle m’a demandé ce qui s’est passé. Je lui ai raconté ce qu’y a eu avec Hertzfeld. Elle m’a répondu: Tu sais, celui-ci, fils du plombier, l’autre, fils d’un menuisier, mais toi, éleve d’une famille d’inelligence?! Le plus haut et le plus costeau de toute la classe et tu n’as rien fais, tu regardait ce que ces garcons font à ce pauvre garcon?Tu n’a rien fait? Non, j’ai dit. Elle m’a répondu seulement: c’est la honte. J’ai honte de toi. C’était il y a prèsque 70 ans, je me souviens de ca meme aujord’hui.
Stosunki między Polakami a Żydami były dobre, nikt nie odczuwał różnicy bo przecież Żydzi ci, byli polskimi żydami, od lat zamieszkałymi w Polsce.Tu nawet nie chodzi o tolerancje. Żydzi i Polacy to ten sam naród. Inną mamy religię, innymi językami mówimy, ale jesteśmy razem, to ten sam naród. Gdy wybuchły antyżydowskie zamieszki studenckie, do nas do szkoły przez kogoś doszła ta wiadomość. Mieliśmy wtedy po 10, 9 lat. Ktoś wpadł na pomysł, że i my musimy Żydom kawał jakiś zrobić. Hertzfelda wsadzili rówieśnicy w szatni do wiklinowego kosza, służącego do przenoszenia śniadania i zanieśli go na 3 piętro. On tam siedział cicho, po dwóch lekcjach wyjęli go z tego kosza. Gdy przyszedłem do domu tego dnia, jak zwykle matka pyta się mnie co w szkole. Zauważyła u mnie, że minę miałem jakąś dziwną. Opowiedziałem mojej matce, co się stało. Na to ona mi: wiesz, ten, tamten to syn szewca, stolarza, ale ty, z domu inteligenckiego! Najwyższy, najsilniejszy w klasie i nic nie zrobiłeś, tak stałeś i patrzyłeś, jak oni go zamykają do tego kosza? Nie pomogłeś temu biednemu chłopakowi? Nie stanąłeś w jego obronie? No nie, odpowiedziałem. Ona odpowiedziała tylko tyle : wstyd, wstyd mi za ciebie. To było przeszło 70 lat temu, a ja do dziś to pamiętam.
RELATIONSHIP BETWEEN JEWS AND POLES BEFORE THE SECOND WORLD WAR
The thing that joined Jews out of the ghetto and Poles was trade. We had many Jewish friends. In school, our class was normal. We have not seen deffernces between us, Polish students and our friends Jews. Only on religion lessons Jews were taken by rabbi. Apart from this, we were always all together. The relationship between Poles and Jews were good, oone felt the difference, because those Jews, were Polish Jews who for years lived in Poland. It was not about toleration. We are just the same nation. We only speak in defferent languages, we have other religion, but still we are together the same nation. When antijewish riots started, the information come to us. We were nine maybe ten yoeras old. Someone came to the idea what we also have tomake a joke to our Jewish people in the school. My friends put Hertzfeld in the basket whosch was used for redistributing breakfast, and took him on the third floor. He stayed there silenced for two hours and then they have released him. When I came back home that day, my mother asked me about news from school. She also recognised that I am a bit moody. I have told her about what had happened in school. Then she asked me: „You the highest and the strongest in the class, you had done nothing when they put him into that basket? You stayed calmly silenced and did not defend him?" I answered no, so she replied:„I am so ashamed of you". It was almost seventy years ago, but I still remember it.
LES RELATIONS ENTRE LES JUIFS ET LES POLONAIS
Les Juifs qui habitaient en dehors du ghetto et les Polonais associaient que les échanges commerciaux. On a eu des copains et copines Juifs. La classe était normale, on ne voyait pas de différences entre nous, Polonais et les Juifs. la seule différence à l’école c’était la religion, quand le rabbin prenait les Juifs pour leur apprendre le judaisme. C’etait le seul moment quand la classe n’était pas entière, autrement, on se tenait toujours ensemble. Les relations polono-juives étaient bonnes, personne sentait la différence parce que ces Juifs-ci étaient des Juifs Polonais, habitant en Pologne depuis des siècles déjà. Ce n’est meme pas de la tolérance qu’on parle ici. Les Juifs et les Polonais c’est la meme nation. On a une différente religion, on parle les différentes langues, mais on habite, on vie ensemble dans le meme pays. Quand les embrasements anti-juives se sont dechainés, à notre école est venu l’information le lendemain matin. On a eu 9, peut etre 10 ans à ce temps là. Quelqu’un est tombé sur l’idée de faire une blague aux Juifs. Quelques copains d’Hertzfeld, un Juif, l’on mit dans un panier pour transporter le dejeuner, et l’on ammené au 3ème étage. Il n’osait meme pas marmurer, après 2 heures de lecon ils ont ouvert le panier et Hertzfeld s’est échappé. Quand je suis venu à la maison, ce jour là, ma mère m’a demandé si ca allait bien à l’école. En voyant mon humeur bizzarre, elle m’a demandé ce qui s’est passé. Je lui ai raconté ce qu’y a eu avec Hertzfeld. Elle m’a répondu: Tu sais, celui-ci, fils du plombier, l’autre, fils d’un menuisier, mais toi, éleve d’une famille d’inelligence?! Le plus haut et le plus costeau de toute la classe et tu n’as rien fais, tu regardait ce que ces garcons font à ce pauvre garcon?Tu n’a rien fait? Non, j’ai dit. Elle m’a répondu seulement: c’est la honte. J’ai honte de toi. C’était il y a prèsque 70 ans, je me souviens de ca meme aujord’hui.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz