Ogrod sprawiedliwych Yad Vashem

Medal Sprawiedliwy wśród Narodów Świata jest to najwyższe izraelskie odznaczenie cywilne nadawane nie-Żydom.Termin ten oznaczał pierwotnie, w żydowskiej tradycji, osoby pochodzenia nie-żydowskiego, które byli dobrymi, bogobojnymi ludźmi. Medal i dyplom zostały powołane dekretem Knesetu w 1963. Na medalu widnieje właśnie pochodzący z Talmudu napis "Kto ratuje jedno życie – ratuje cały świat". Uprawnieni do składania wniosków o przyznanie tytułu "Sprawiedliwego" są sami uratowani albo ich bliscy. Poza medalem i dyplomem, Sprawiedliwym przysługuje także prawo do zasadzenia własnego drzewa w parku otaczającym siedzibę instytutu Yad Vashem.Sprawiedliwy mieszkający w Izraelu otrzymuje co miesiąc wsparcie finansowe w wysokości średniej pensji. Dodatkowo przyznawany jest jemu i jego współmałżonkowi 8-dniowy zasiłek zdrowotny i zapewniane są darmowe usługi zdrowotne, w oparciu o izraelskie prawo ubezpieczeniowe. Na dzień dzisiejszy jest to kilkadziesiąt osób. Obecny stan Sprawiedliwych wynosi 21 758 osób, w tym prawie 30% stanowią Polacy.

GARDEN OF THE RIGHTEOUS

Righteous among the Nations is the term used by the State of Israel to describe non-Jews who risked their lives during the Holocaust in order to save Jews from extermination by the Nazis. The Yad Vashem Law also authorizes Yad Vashem "To confer honorary citizenship upon the Righteous Among the Nations, and if they have passed away, the commemorative citizenship of the State of Israel, in recognition of their actions." Nowadays, there are 21 758 people honored. More than 30% of them are Polish.


ALLEES DES JUSTES

La medaille de Juste Parmi les Nations du Monde est la plus haute distinction destine aux non-Juifs. Que les personnes qui ont ces criteres peuvent etre nobilites: le fait d'avoir apporté une aide dans des situations ou les Juifs étaient impuissants et menacés de mort ou de déportation vers les camps de concentration, le fait d'avoir été conscient qu'en apportant cette aide, le sauveteur risquait sa vie, sa sécurité ou sa liberté personnelle, les nazis considérant l'assistance aux Juifs comme un crime. le fait de n’avoir recherché aucune récompense ou compensation matérielle en contrepartie de l'aide apportée. Aujord'hui il y a 21 758 personnes Justes, 30%, ce sont les Polonais.

Przedwojenne relacje polsko-żydowskie

Żydów z poza getta z Polakami łączył tylko handel. Mieliśmy koleżanki i kolegów żydówki. Klasa była normalna, nie widzieliśmy różnic między nami, Polakami a naszymi kolegami, koleżankami Żydami. Inaczej było tylko na religii, gdy Żydów brał rabin. Tylko wtedy cała klasa nie była w komplecie, poza tą lekcją, trzymaliśmy się wszyscy razem.
Stosunki między Polakami a Żydami były dobre, nikt nie odczuwał różnicy bo przecież Żydzi ci, byli polskimi żydami, od lat zamieszkałymi w Polsce.Tu nawet nie chodzi o tolerancje. Żydzi i Polacy to ten sam naród. Inną mamy religię, innymi językami mówimy, ale jesteśmy razem, to ten sam naród. Gdy wybuchły antyżydowskie zamieszki studenckie, do nas do szkoły przez kogoś doszła ta wiadomość. Mieliśmy wtedy po 10, 9 lat. Ktoś wpadł na pomysł, że i my musimy Żydom kawał jakiś zrobić. Hertzfelda wsadzili rówieśnicy w szatni do wiklinowego kosza, służącego do przenoszenia śniadania i zanieśli go na 3 piętro. On tam siedział cicho, po dwóch lekcjach wyjęli go z tego kosza. Gdy przyszedłem do domu tego dnia, jak zwykle matka pyta się mnie co w szkole. Zauważyła u mnie, że minę miałem jakąś dziwną. Opowiedziałem mojej matce, co się stało. Na to ona mi: wiesz, ten, tamten to syn szewca, stolarza, ale ty, z domu inteligenckiego! Najwyższy, najsilniejszy w klasie i nic nie zrobiłeś, tak stałeś i patrzyłeś, jak oni go zamykają do tego kosza? Nie pomogłeś temu biednemu chłopakowi? Nie stanąłeś w jego obronie? No nie, odpowiedziałem. Ona odpowiedziała tylko tyle : wstyd, wstyd mi za ciebie. To było przeszło 70 lat temu, a ja do dziś to pamiętam.

RELATIONSHIP BETWEEN JEWS AND POLES BEFORE THE SECOND WORLD WAR

The thing that joined Jews out of the ghetto and Poles was trade. We had many Jewish friends. In school, our class was normal. We have not seen deffernces between us, Polish students and our friends Jews. Only on religion lessons Jews were taken by rabbi. Apart from this, we were always all together. The relationship between Poles and Jews were good, oone felt the difference, because those Jews, were Polish Jews who for years lived in Poland. It was not about toleration. We are just the same nation. We only speak in defferent languages, we have other religion, but still we are together the same nation. When antijewish riots started, the information come to us. We were nine maybe ten yoeras old. Someone came to the idea what we also have tomake a joke to our Jewish people in the school. My friends put Hertzfeld in the basket whosch was used for redistributing breakfast, and took him on the third floor. He stayed there silenced for two hours and then they have released him. When I came back home that day, my mother asked me about news from school. She also recognised that I am a bit moody. I have told her about what had happened in school. Then she asked me: „You the highest and the strongest in the class, you had done nothing when they put him into that basket? You stayed calmly silenced and did not defend him?" I answered no, so she replied:„I am so ashamed of you". It was almost seventy years ago, but I still remember it.

LES RELATIONS ENTRE LES JUIFS ET LES POLONAIS

Les Juifs qui habitaient en dehors du ghetto et les Polonais associaient que les échanges commerciaux. On a eu des copains et copines Juifs. La classe était normale, on ne voyait pas de différences entre nous, Polonais et les Juifs. la seule différence à l’école c’était la religion, quand le rabbin prenait les Juifs pour leur apprendre le judaisme. C’etait le seul moment quand la classe n’était pas entière, autrement, on se tenait toujours ensemble. Les relations polono-juives étaient bonnes, personne sentait la différence parce que ces Juifs-ci étaient des Juifs Polonais, habitant en Pologne depuis des siècles déjà. Ce n’est meme pas de la tolérance qu’on parle ici. Les Juifs et les Polonais c’est la meme nation. On a une différente religion, on parle les différentes langues, mais on habite, on vie ensemble dans le meme pays. Quand les embrasements anti-juives se sont dechainés, à notre école est venu l’information le lendemain matin. On a eu 9, peut etre 10 ans à ce temps là. Quelqu’un est tombé sur l’idée de faire une blague aux Juifs. Quelques copains d’Hertzfeld, un Juif, l’on mit dans un panier pour transporter le dejeuner, et l’on ammené au 3ème étage. Il n’osait meme pas marmurer, après 2 heures de lecon ils ont ouvert le panier et Hertzfeld s’est échappé. Quand je suis venu à la maison, ce jour là, ma mère m’a demandé si ca allait bien à l’école. En voyant mon humeur bizzarre, elle m’a demandé ce qui s’est passé. Je lui ai raconté ce qu’y a eu avec Hertzfeld. Elle m’a répondu: Tu sais, celui-ci, fils du plombier, l’autre, fils d’un menuisier, mais toi, éleve d’une famille d’inelligence?! Le plus haut et le plus costeau de toute la classe et tu n’as rien fais, tu regardait ce que ces garcons font à ce pauvre garcon?Tu n’a rien fait? Non, j’ai dit. Elle m’a répondu seulement: c’est la honte. J’ai honte de toi. C’était il y a prèsque 70 ans, je me souviens de ca meme aujord’hui.

Konspiracyjna Pomoc

Czy znaliśmy Żydów, których uratowaliśmy? Nie znaliśmy. Opowiem pokrótce swoją historię. Mieszkaliśmy w willi na Mokotowie. Matka romanistka uczyła w szkole im.Poniatowskiego na ul. Lisa Kuli. Ojciec mój był inżynierem. Miałem jeszcze dwóch braci; 10 lat starszy i 6 lat starszy ode mnie. Ja byłem najmłodszy. Tak się zaczęła historia z Żydami. Już w czasie wojny mój najstarszy brat, był już w Armii Krajowej, ja wtenczas byłem w Szarych Szeregach, miałem wtedy 15 lat. W czasie wojny się szybciej dorasta niż teraz. Tam gdzie mieszkaliśmy, koło Fortu Mokotów, było dowództwo Luftwaffe. Nasz dom nie był na szczęście zajęty przez Niemców, ale mieszkali oni już 4 domy dalej. Któregoś wieczoru mój brat w czasie godziny policyjnej przyprowadził do domu młodego Żyda o wyraźnych rysach. Powiedział, że ma on się przechować do jutra. Strach nas zdjął. Niemcy, którzy w każdej chwili wchodzili, bo szukali kwater, a to przychodzili coś kraść, bo im przecież było wolno, w każdej chwili mogli wpaść do naszego domu. Bardzo grzecznie wchodzili do domów, żeby nie było. Pukali. Kolbą. Po trzecim uderzeniu wywarzali drzwi. No więc zaczęliśmy szukać jakiejś kryjówki dla tego młodego chłopaka. Wpadłem na pomysł, żeby go ukryć w piwnicy pod schodami, za skrzyniami. Daliśmy mu jedzenie, jakiś stołek, herbatę i tam siedział w tej piwnicy. Mieliśmy ogromnego stracha, przez całą noc nasłuchiwaliśmy, czy nikt nie idzie, bo przecież udzielanie pomocy Żydom było wtedy karane śmiercią. Następnego dnia, tuż przed godziną policyjną , gdy było ciemno i wtedy to właśnie przenosiło się broń powstańczą, czy gazety podziemne, ktoś przyszedł do nas do willi odebrać od nas tego Żyda. Kim był ten młody chłopak - nie wiemy, nie wiemy tez, co się z nim później działo. Wtedy to dopiero zdaliśmy sobie sprawę z tego, jaki to jest strach przetrzymywać u siebie w domu Żyda. Ja, młody chłopak wtedy, pamiętam, że nie spałem, a co dopiero moi rodzice, którzy przecież narażali całą rodzinę. Potem był drugi raz, trzeci raz, ktoś z mojej rodziny przyprowadzał do domu Żydów.

CONSPIRACY HELP

Did we know the Jews we saved? We did not. I will step by step tell you my story. We lived in a villa on Mokotów. My mother teached french in school on Lisa Kuli street. My father was an engineer. I had two brothers: one ten years older, second had six years more than me. That is how the hitory began. One day my oldest brother who was in „Home Army” came home with a young Jew. We were very afraid. Germans could come to our home at any time without knocking or asking. So we hide him in the basement. We gave him a chair, tea and food. We were very frightened, because for helping Jews was death penalty. Next day someone came to our house and get him. Who was that boy and what happened with him afterwards we do not know. After that, we understood how it is mentally hard to keep a Jew in your home. I remeber that as a boy because of fear I did not sleep so how did feel my parents? Later my brothers brought Jews couple of times.

L’AIDE CONSPIRATOIRE

Est-ce qu’on connaissait les Juifs avant de les sauver?- Non. Je vais vous raconter mon histoire. On habitait dans une villa à Mokotow. Ma mère était proffesseur de la filologie romaine, elle travaillait dans une école portant nom Poniatowski, sur la rue de Lisa Kuli. Mon père était ingénieur. J’avais encore deux frères: 10 ans de plus que moi et 6 ans plus que moi. Moi, j’étais le plus jeune de nous tous. C’est ainsi qu’a commencé l’histoire avec les Juifs: Pendant la guerre déjà, un de mes frères, qui était membre de Armia Krajowa( moi j’étais à Szare Szeregi pendant ce temps là, j’avais 15 ans, je dois vous dire que pendant la guerre on grandit plus vite que maintenant) a rammené un Juifs avec lui, pendant l’heure policière. Il avait des traits juives, ca se voyait tout de suite. Je dois mentionner que tout près de notre maison était le commandement general de Luftwaffe. Mon frère a dit qu’on doit garder ce jeune Juif jusqu’a demain. On avait peur. Les Allemends pénetraient les maisons tout le temps, il rentraient, volaient des choses, pendant leurs excursions comme celles-ci il pouvaint aussi rentrer chez nous. Alors on a commencé à chercher une cachete pour ce jeune homme. Mon idée était de le cacher dans la cave, sous l’escalier, derière les coffres. On lui a donné à manger et une chaise, pour qu’il puisse s’asseoir. Pendant toute la nuit on avait très peur, on écoutait si personne viens. L’aide donné aux juifs était pendant ce temps la punie. Les sauveurs attendait la mort. Le lendemain, juste avant l’heure policière, (quand il était noir, c’est là qu’on transportait les armes, ou les journaux de resurrection) quelqu’un de Armia Krajowa est venu dans notre villa et a pris le jeune homme. Qui etait cet homme? On ne sais pas. On ne sait pas non plus ce qui s’est passé avec ce jeune Juif, on ne sait pas s’il a survécu la guerre. Mais c’est là, qu’on s’est rendu compte comment c’était dangeureux d’aider les Juifs, comment on avait tous peur!.Moi, jeune homme, je ne pouvais pas dormir pendant cette nuit, et alors quoi dire de mes parents, qui risquaient la vie de toute la famille? Après cette nuit il y avait encore une deuxième, puis un troisième fois quelqu’un de ma famille amenait avec lui un Juifs pour une ou plusieures nuits.

Bohaterowie

Pewnego dnia, na płocie naszej willi pojawiła się zawieszona puszka z wywierconą w środku dziurą. Nie wiedzieliśmy co to oznacza, puszka wisiała na tym płocie cały dzień. Wieczorem zniknęła. Następnego dnia rano puszka znów pojawiła się wisząc na płocie. Zabraliśmy ją do domu i wlaliśmy do środka zupę z krojonymi kartoflami, jedyne co było w domu. W tamtych czasach trudno było zdobyć żywność. A więc nalaliśmy w nią zupę i powiesiliśmy na płocie. Wieczorem puszki już nie było, następnego dnia rano znów się pojawiła, ale pusta. Po raz kolejny nalaliśmy w nią jedzenie, tak robiliśmy przez tydzień, zanim zobaczyliśmy coś, co nami wstrząsnęło. Siedząc w oknie, zauważyłem jak dwójka małych, wychudzonych chłopców wychodzi zza kamienia, za którym była ukryta, to chyba byli bracia, podobni do siebie w o wiele za dużych jak dla nich ubraniach odwiązuje puszkę od płotu, je malutki kawałeczek, a resztę jedzenia niesie w stronę, gdzie znajdowało się getto. Tak było za każdym razem. Zdaliśmy sobie sprawę, że to pożywienie, ze tą jedną puszką o niewielkich rozmiarach wyżywiają całą rodzinę. Zarówno w Warszawie jak i w całej Polsce panował niesamowity głód. Ci chłopacy narażając własne życie uciekali z getta szukając jedzenia dla swoich bliskich. Pewnego razu chłopcy przestali przychodzić. Nie wiedzieliśmy co się stało, dzień później znaleźliśmy nadpalony kawałek gazety o tytule ”getto się pali”. Już nigdy więcej nie ujrzeliśmy tych chłopców...


HEROES

One day we have found a can hanging on the fence of our villa. We did not know what it meant, but it was there for all the day and in the evening disappeared. Next day the situation repeated. We have brought it home and put inside some soup with potatoes, the only things that we had to eat. Than looking threw the window I have spotted two terribly thin boys who ate little of the food and rest took to the ghetto. They were risking they lives to get anything to eat for they families. From that day we have always filled the can until the day when they have stopped coming. Firstly, we did not know what happened, but then we saw a title in the newspaper “The Ghetto is on fire” and we understood everything. After that we have never seen them again…

HÉROS

Un jour, sur la palissade de notre villa a apparu un pyxide avec un trou creusé dedans. On ne savait pas ce que ca pouvait signifier. Le pyxide était pendu sur la palissade pendant toute la journée. Le soir, il a disparu. Le landemain matin le pixyde a de nouveau apparu pandant sur la palissade. On l’a prit à la maison et on a mis de la soupe dedans., le seul repas qui était à la maison. Dans ces temps-là c’était difficile de trouver de la nourriture. On a mis alors de la soupe et on l’a pendu devant notre villa. Le soir, le pyxide a disparu. De nouveau, le lendemain matin il a apparut, mais cette fois- ci vide!. Encore une fois on a mis de la nourriture, on faisaient ca pendant une semaine, avant de voir quelque chose qui nous a bien touché. En regardant par la fenetre, j’ai remarqué deux maigres garcons, se cachant derriere une grande pierre. Je crois que c’étaient des freres, les habits trop grands pour eux, faces tristes, maigres. J’ai remarqué qu’on garcon detache le pyxide, il mange avec son frere un petit bout, le reste il cache sous sa veste et se dirige vers le ghetto. Chaque fois, l’histoire se repetait. On s’est rendu compte que avec cette nourriture, avec ce un seul pyxide, il se partageaient avec toute leur famille. A Varsovie, dans toute la Pologne c’était tres difficile de trouver de grands quantitées de nourriture. Un jour les garcons sont arretés de venir. On ne savaient pas pourquoi, le jour apres on a trouvé un bout de journal, pris par le feu, sur lequel était écrit: „le ghetto brule”. On n’a plus jamais vu ces garcons...

Spalone getto warszawskie
Burned warsaw ghetto